وضعیت ایران در شاخصها مورد بررسی هوش مصنوعی در مقایسه با وضعیت جهانی چندان مطلوب نیست و تنها در چند مورد وضعیت کشور قابل قبول است. از جمله این شاخصها میتوان به کیفیت و کمیت مقالات این حوزه، شتاب گرفتن فعالیت و جایگاه دوم منطقه در پروژهها و افزایش سهم ۳۰ درصدی بازار این فناوری در سال ۱۴۰۱ اشاره کرد. اما مساله اساسی عقب بودن کشور در شاخص مهم «مقررات و اخلاق آمادگی هوش مصنوعی» با امتیاز ۶۴ هزارم (۰.۰۶۴) نسبت به کشورهای منطقه و منتخب است.
به گزارش پیوست، در گزارش شاخصهای هوش مصنوعی ایران ۱۴۰۳ وضعیت کشور با ۱۳ کشور دیگر مورد مقایسه قرار گرفته است. این کشورها به سه دسته کلی کشورهای منطقه، منتخب و پیشرو تقسیم میشوند.
کارکرد اول: توسعه دانش
ایران از منظر کیفیت و کمیت مقالات هوش مصنوعی در حال حاضر در جایگاه دوم منطقه قرار دارد. پیشبینی میشود با طی شدن روند به همین وضعیت، ایران جایگاه فعلی را نیز از دست خواهد داد و ترکیه و امارات جایگزین آن میشوند.
میانگین رشد تعداد مقالات هوش مصنوعی در کشور پایینتر از میانگین جهانی است. از سال ۲۰۱۹ به بعد این روند کاهشی شد. روند نزولی تولید مقالات هوش مصنوعی منجر شد تا ایران موضع خوب خود را که از سال ۲۰۱۳ در سطح جهانی در اختیار داشت از دست داده و در جایگاه دوم منطقه پس از عربستان قرار بگیرد.
باید گفت بر اساس ارزیابی دادههای موجود میتوان نتیجه گرفت که رشد مقالات حوزه هوش مصنوعی با شتاب قابل توجهی در جریان است. هرچند که بر پایه نوع سند منتشر شده روند رشد متفاوت است اما میتوان گفت کماکان مقالات پژوهشی و مقالات کنفرانسی ۲ مدل اصلی ارائه و گسترش دانش در زمینه هوش مصنوعی است.
کارکرد دوم: انتشار دانش
از منظر مشارکت در کنفرانسهای برتر هوش مصنوعی، ایران با تنها ۰.۲ درصد از مقالات در پایینترین جایگاه منطقه به همراه ترکیه قرار دارد. مسیر طی شده در ۱۰ سال گذشته، ارتباطات اندک بینالمللی علمی ایران را منعکس میکند. لازم به ذکر است که این روند، انتقال، نفوذ و جذب دانش بینالمللی را به شدت محدود کرده است. نوسانات ثبت تعداد مقالات کشور در سالهای اخیر متاثر از شرایط اقتصادی و سیاسی است.
برای بهبـود وضعیت و افزایش سـهم ایران در مقالات کنفرانسی هوش مصنوعی، نیاز به برنامهریزی دقیقتر، افزایش بودجههای تحقیقاتی، تقویت همکاریهای بینالمللی و حمایت بیشتر از محققان داخلی وجود دارد سهم ایران در تعداد مقالات کنفرانسهای برتر نیز بسیار پایین است.
بیشترین رشـد را عربسـتان سـعودی داشـته که از ۰. درصد در سـال ۲۰۱۰ به ۰.۹ درصد در سـال ۲۰۲۳ رسیده اسـت. این موضوع، نشـان از اهمیت حضور عربسـتان در کنفرانسهای بینالمللی اسـت.
کارکرد سوم: کسبوکار و فعالیت کارآفرینانه
ایران از دید کابردیسازی هوش مصنوعی در کسبوکارهای ایرانی حداقل ۷ سال از میانگین جهانی عقبتر است. بهکارگریی هوش مصنوعی در کسبوکارهای ایرانی در حال حاضر حدود ۱۷ درصد است که این امر بیشتر در شرکتهای بزرگتر اتفاق میافتد تا شرکتهای متوسط و کوچک.
میزان اهمیت بهکارگیری هوش مصنوعی در سازمانهای ایرانی به نسبت سطح جهانی فاصلهدار است.
اگر چه درک اهمیت هوش مصنوعی در ایران نسبت به جهان کمتر است، اما درصد قابل توجهی از کسبوکارها نقش هوش مصنوعی را در بهبود عملکرد و رضایت شـغلی مثبت ارزیابی کردهاند. این موضوع نشـان میدهد کسـبوکارهای ایرانی به طور قابل توجهی به قابلیتهای هوش مصنوعی در بهبود کارایی و رضایت شغلی باور دارند و در حال تلاش برای بهرهبرداری از این فناوری در جهت ارتقای موفقیت سازمانی خود هستند.
نتایج بررسیها نشـان میدهد که ۱۶.۹ درصد از کسبوکارها حداقل یک فناوری هوش مصنوعـی را اتخاذ کردهاند. ۶۲.۱ درصد دیگر هنوز هیچ فناوری هوش مصنوعیای را به کار نگرفتهاند، اما در حال برنامهریزی برای استفاده در آینده هستند.
تقریبا نیمی از شرکتهای ایرانی حداقل از یک ابزار مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده میکنند.
کارکرد چهارم: جهتدهی به سیستم
ایران از نظر تعداد و تنوع اقدامات ملی هوش مصنوعی به ویژه در توانمندسازها و مشوقهای هوش مصنوعی و حمایتهای مالی از کشورهای منطقه عقبتر است. تلاشهای یک سال اخیر وضعیت ایران را در این شاخص بهبود یافته است.
ایران با تأخیر یک الی دو سـال سـند ملی هوش مصنوعی خود را نسـبت به سـایر کشـورها منتشر کرده اسـت. چند کشـور به دلیل تحولات بالای هوش مصنوعی، سند ملی هوش مصنوعی خود را با فاصله ۱ الی ۳ سال مجدد بهروزرسانی کردهاند
این نمودار نشان میدهد که بحث حکمرانی در هوش مصنوعی برای اکثر کشورهای جهان از اهمیت بالاتری نسبت به سایر عناوین برخوردار است.
در کشورهای منطقه ایران با ۵ اقدام ملی هوش مصنوعی در نسـبت به سـایر کشورهای منطقه عقبتر اسـت. ترکیه با ۳۹ اقدام در جایگاه نخست منطقه قرار دارد.
سه کشور اول بر حوزههای توانمندسازها و مشوقهای هوش مصنوعی و حکمرانی متمرکز هستند. سیاست ایران و عربستان در رابطه با هوش مصنوعی در درجه اول بر حوزه رهنمودها و مقررات تمرکز دارد.
کارکرد پنجم: شکلگیری بازار
بازار هوش مصنوعی ایران در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان تخمین زده میشود. بازار هوش مصنوعی ایران از سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ با نرخهای تعدیل شده کاهش یافته است.
شرکتهـای کوچـک و متوسـط در مقایسـه بـا شرکتهای بزرگتـر سـهم بیشتری از کاهـش حجـم بـازار داشـتهاند و شرکتهای بـزرگ عرضهکننده فناوری از شتاب کوچک شدن بازار هوش مصنوعی تا حدودی کاستهاند.
سهم تخمینی شرکتهای بزرگ از بازار هوش مصنوعی از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱، ۳ برابر شده است. این سهم از ۱۰ درصد به بیش از ۳۰ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
در همین بازه زمانی، سهم شرکتهای کوچک و متوسط از بازار هوش مصنوعی، از حدود ۹۰ درصد به کمتر از ۷ درصد تقلیل یافته است.
۵ شرکت اصلی عرضهکننده فناوری هوش مصنوعی در ایران حدود ۳۰ درصد از کل بازار هوش مصنوعی کشور را در اختیار دارند.
کارکرد ششم: تامین منابع
سرمایهگذاری ایران در زمینه هوش مصنوعی در سه رکن کلیدی داده، زیرساخت و منابع انسانی با حدود ۱۰ میلیارد دلار از کشورهای منطقه کمتر بوده است.
از نظر ظرفیت و توان پردازشی داخلی مرتبط با هوش مصنوعی و دسترسی به پردازندههای پیشرفته ایران در جایگاه پنجم قرار دارد. حضور ایران در زمینه شرکتهای بزرگ و ابررایانههای توانمند در زیرساخت پردازشی مرتبط با نیازهای هوش مصنوعی نیز قابل توجه است.
میزان حمایت مالی نهادهای ایرانی از شرکتها و پروژههای هوش مصنوعی از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳
بـه طور خـاص در ایـران، حمایـت مالـی از شرکتها و پروژههـای هـوش مصنوعـی بـر عهـده ۲ نهـاد اصلـی یعنی معاونت علمـی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاسـت جمهوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اسـت. روند حمایت مالی از شرکتهای هوش مصنوعی روندی صعودی بوده اسـت. از سـال ۱۴۰ این روند افزایش چشمگیری داشـته که نشـاندهنده توجه ویژه سیاستگذاران به این فناوری است.
فاصله زیادی بین ایران و سـایر کشورهای منطقه در سرمایهگذاری در زیرسـاختهای پردازشی وجود دارد. سرمایهگذاری در شرکتهای پردازشی هوش مصنوعی برای هدایت نوآوری و پیشرفت فناوری، به جهت پیشبرد مرزهای هـوش مصنوعـی، ضروری اسـت.
کارکرد هفتم: مشروعیتبخشی
ایـران در زمینـه الزامـات و اخلاقیات هـوش مصنوعـی بـا کشـورهای منطقـه فاصلـه چندانـی نـدارد ولی فاصله آن با کشـورهای برتر و منتخـب جهـان در حـوزه هـوش مصنوعـی معنـادار است. ایـن شـاخص نشـانگر اجـرای اصـول بینالمللـی هـوش مصنوعـی، شفافیت الگوریتمی و قوانین و مقررات نظارت بر هوش مصنوعی است.
ایران در شاخص «مقررات و اخلاق آمادگی هوش مصنوعی» با امتیاز ۰.۰۶۴ نسبت به کشورهای منطقه و منتخب عقبتر است. این نتیجه نشانگر تطبیق نداشتن کافی چارچوبهای قانونی و نظارتی با پیشرفتهای فناوری هوش مصنوعی است.
برای بینالمللیسازی صنعت هوش مصنوعی ایران باید برای بهبود شاخص آمادگی هوش مصنوعی برنامهریزی مشخصی انجام شود.
افـکار عمومـی بـه طـور کلـی حامـی توسـعه هـوش مصنوعـی در ایـران اسـت و حدود ۴۶ درصـد از جامعـه ایرانیهـای حـاضر در شـبکه ایکـس رویکردی مثبت نسبت به توسعه هوش مصنوعی دارند.
در میان منعکسکنندگان احساسات منفی به هوش مصنوعی که حدود ۳ درصد جامعه آماری را شامل میشود، سوءاستفاده نابهنجـار از هـوش مصنوعـی و نگرانیهـا از تاثیرات هـوش مصنوعـی در کنـار عملکرد ضعیـف برخی ابزارهای آن مهمترین مخاطرات توسعه هوش مصنوعی در میان کاربران این شبکه اجتماعی است. همچنین درصد بسیار کمی از مردم نگران اثرات هوش مصنوعی بر بازار کار و تغییرات شغلی بودند.
۴۶ درصد از کاربران ایرانی شبکه ایکس نسبت به استفاده از هوش مصنوعی نظر و احساس مثبتی دارند.تحسین از هوش مصنوعی و هیجان استفاده از آن در صدر علت تمایل به این فناوری عنوان شده است.بروز نابهنجاریها و نگرانی از مخاطرات هوش مصنوعی عمده دلیل نارضایتی و کنار زدن این فناوری مطرح شده است.
طبق آنچه بررسی شد بیش از هر مورد دیگر وجوب قانون و برنامهریزی برای پیشرفت کشور در زمینه هوش مصنوعی و ابزارهای مبتنی بر آن دیده میشود. در صورتی که راهبرد و مسیر قانونی مشخصی پیش رو نباشد به تبع چگونگی دستیابی به نتایج مطلوب و رقابت با کشورهای دنیا دشوار خواهد شد.
Reload document 
Open in new tab 
